RAQAMLI TRANSFORMATSIYA DAVRIDA TIJORAT BANKLARINING SAMARADORLIGINI BAHOLASH USULLARI: SFA MODELI
Keywords:
Stoxastik Chegara Tahlili, tijorat banklari, samaradorlik, raqamli transformatsiya, operatsion xarajatlar, kreditlar hajmi, depozitlar hajmi, bank tizimi, iqtisodiy tahlil.Abstract
Ushbu maqolada Stoxastik Chegara Tahlili (SFA) usuli yordamida O‘zbekiston tijorat banklarining 2021–2024 yillar davomida samaradorligi baholandi. Tadqiqot davomida tijorat banklarining operatsion xarajatlari, xodimlar soni, kreditlar va depozitlar hajmidagi o‘zgarishlar chuqur tahlil qilindi. Natijalar banklarning samaradorlik darajasi yillik 89.5–89.6% atrofida ekanligini ko‘rsatdi. Raqamli transformatsiya jarayonlari bank tizimi samaradorligiga sezilarli ijobiy ta’sir ko‘rsatgan bo‘lsa-da, operatsion xarajatlarning oshishi qisqa muddatda samaradorlikni pasaytirgan. Shu bilan birga, kredit va depozit operatsiyalarining o‘sishi bank tizimining iqtisodiyotni moliyalashtirishdagi faol rolini tasdiqlaydi. Maqolada kelgusida samaradorlikni oshirish bo‘yicha tavsiyalar keltirilgan.
References
O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining rasmiy hisobotlari va statistik ma’lumotlari. www.cbu.uz
Karimov, I.A. "O‘zbekiston iqtisodiy rivojlanishining strategik yo‘nalishlari." Toshkent, 2020.
Stoxastik chegara tahlili bo‘yicha ilmiy tadqiqotlar: Aigner, D.J., Lovell, C.A.K., Schmidt, P. "Formulation and Estimation of Stochastic Frontier Production Function Models," Journal of Econometrics, 1977.
Bank faoliyatining samaradorligini baholash bo‘yicha xalqaro tajribalar: Coelli, T.J., Rao, D.S.P., O'Donnell, C.J., Battese, G.E. "An Introduction to Efficiency and Productivity Analysis," Springer, 2005.
Moliya va bank ishi nazariyasi: Abdurahmonov, Q. "Tijorat banklarining raqobatbardoshligi," Toshkent, 2019.
O‘zbekiston Respublikasi Statistika qo‘mitasining hisobotlari. www.stat.uz
Tijorat banklari faoliyati bo‘yicha ilmiy maqolalar: "Bank xizmatlarini raqamlashtirishning samaradorlikka ta’siri," Iqtisodiyot va innovatsiyalar jurnali, 2022.
Raqamli transformatsiya mavzusida ilmiy maqolalar va xalqaro hisobotlar: OECD. "Digitalisation and Productivity in Financial Services." Paris, 2020.
Tijorat banklarining yillik moliyaviy hisobotlari: Uzpromstroybank, Xalq Banki, Kapitalbank va boshqalar.
Jahon Bankining moliyaviy tahlil bo‘yicha hisobotlari: "Financial Inclusion and Efficiency," Washington, 2021.
Qodirov, S. "Raqamli texnologiyalarning bank faoliyatidagi roli," Moliyaviy iqtisodiyot jurnali, 2021.
O‘zbekiston bank sektoridagi islohotlar bo‘yicha hukumat qarorlari va farmonlari.
"O‘zbekiston iqtisodiy ko‘rsatkichlari va bank tizimi rivojlanishi," Daryo.uz, 2023.
IMF. "Efficiency and Digital Transformation in Emerging Markets," Washington, 2020.
Matlubov, F. "Tijorat banklarida samaradorlikni oshirish yo‘llari," Toshkent, 2018.
Raqamli iqtisodiyot bo‘yicha tadqiqotlar: "Digital Finance in Uzbekistan," Spot.uz, 2022.
"Bank tizimi barqarorligini ta’minlashning asosiy yo‘nalishlari," Iqtisodiyot va moliya jurnali, 2020.
Jahon iqtisodiyoti va moliya universiteti nashrlari: "Bank faoliyatini baholashning zamonaviy usullari." Toshkent, 2021.
"Moliyaviy texnologiyalar va innovatsiyalar rivoji," Gazeta.uz, 2023.
Stokastik tahlil modellarini qo‘llash bo‘yicha ilmiy ishlanmalar: Battese, G.E., Coelli, T.J. "A Model for Technical Inefficiency Effects in a Stochastic Frontier Production Function," 1995.
